حيدربخش جتوئي جون خدمتون ۽ سنڌ۾هاري تحريڪ جو سرسري جائزو

حيدربخش جتوئي جون خدمتون ۽ سنڌ۾هاري تحريڪ جو سرسري جائزو

سهيل سانگي

اڄ کڻي سنڌ ۾ هاري تحريڪ ۽ هاري سوال جو ذڪر و فڪر ناهي, پر ويجهي ماضيءَ ۾ چاليهارو کن سالن تائين اها هڪ سگهاري تحريڪ طور رهي ۽ سياسي ۽ سماجي فڪر تي ڀرپور طريقي سان اثر انداز ٿيندي رهي. هاري تحريڪ جي ڪمزور ٿيڻ جا جتي معروضي ڪارڻ آهن، اتي موضوعي Subjective سبب پڻ هئا. ڪامريڊ حيدر بخش جتوئي، جنهن جي شخصيت، ڏاهپ ۽ بهادريءَ سبب ئي هارين جي تنظيم، ڪميٽيءَ مان تحريڪ بڻي، اڄ سندس ورسيءَ جي موقعي تي اسين سنڌ ۾ هاري تحريڪ جو سرسري جائزو وٺنداسين.

سنڌ هاري ڪميٽي ننڍي کنڊ ۾ ترقي پسند تحريڪ جي تسلسل طور ۽ آل انڊيا ڪسان سڀا جي حصي طور 1930ع واري ڏهاڪي ۾ وجود ۾ آئي، جنهن جي قيام ۾ وقت جي روشن خيال ۽ جمهوريت پسند اڳواڻن سائين جي ايم سيد، جمشيد نسروانجي ۽ ٻين پنهنجو ڪردار ادا ڪيو.سنڌ هاري ڪميٽيءَ جي جدوجهد کي چئن وڏن دورن ۾ ورهائي سگهجي ٿو. پهريون دور 1930ع واري ڏهاڪي جو آهي، جڏهن فڪري لحاظ کان گڏجاڻيون ۽ بحث وڌيڪ ٿيا. هاري ڪميٽي جي شروع واري دور ۾ روشن خيال ۽ جمهوريت پسند ماڻهن جي زور تي اهو مطالبو وڌيڪ رهيو ته سرڪاري زمينون هارين ۾ ورهايون وڃن ۽ هارين سان انصاف ڀريو سلوڪ ڪيو وڃي. تڏهن صرف ڪميونسٽ ئي هئا، جيڪي جاگيردارن کان زمينون کسڻ جي ڳالهه ڪري رهيا هئا. اهي ٻئي لاڙا هاري ڪميٽيءَ ۾ آخر تائين رهيا. ٻيو دور 1940 وارو آهي، جنهن دوران ننڍيون ننڍيون ڀرپور تحريڪون هليون، جن ۾ڄيٺمل پرسرام ۽ قادر بخش نظاماڻي اهم ڪردار ادا ڪيو. 1946ع ۾ ٽندي الهيار ۾ هارين، ميرن ۽ لغارين جي زمينن تي قبضو ڪيو، جنهن جو رڪارد آل انڊيا ڪسان سڀا جي رڪارد ۾ ملي ٿو. انهيءَ مان لڳي ٿو ته 40ع واري ڏهاڪي ۾ جدوجهد ۾ شعور سان گڏ هيرو ازم ۽ شدت پسندي اچي ويئي هئي.

جيئن ڪامريڊ حيدر بخش جتوئي سرڪاري نوڪري ڇڏي هاري تحريڪ ۾ شامل ٿيو ته هن ان تحريڪ کي نئون جوش ۽ ولولو بخشيو. ڪامريڊ جتوئي مارڪسي فلسفي کان متاثر هو، هاري ڪميٽيءَ جو اهو دور گهڻ پاسائين ترقيءَ جو دور آهي. هن دور ۾ هارين جي تنظيم ڪاري ٿي. ان تنظيم ڪاريءَ جو گهڻو اثر اتر سنڌ طرف وڌيڪ هو. وچولي ۽ لوئر سنڌ ۾ ايتري تنظيم ڪاري نه ٿي سگهي، پراڻو هاري ورڪر، شاعر ۽ صحافي منصور ميراڻي، ڪامريڊ رمضان شيخ سان ٿيل ڪچهرين جي حوالي سان ٻڌائي ٿو ته ان دور ۾ ضلعي سطح تي باقاعده هاري ڪميٽيءَ جون آفيسون قائم ٿيون. اهي آفيسون ’هاري حقدار‘ جي نالي سان هونديون هيون، جتي هارين جي بيدخلين، پوليس ۽ زميندارن جي زيادتين خلاف شڪايتون لکيون وينديون هيون ۽ ان ڏس ۾ واسطيدار عملدارن سان لکپڙهه ڪئي ويندي هئي ۽ عوامي سطح تي اهو مسئلو اٿاريو ويندو هو.

ٽئين دور ۾ سڀ کان وڏو ڪم ٽيننسي ايڪٽ منظور ڪرائڻ هو. سنڌ هاري ڪميٽي جي پليٽ فارم تان سڄي سنڌ مان هاري ڪامريڊ جتوئيءَ جي سڏ تي سنڌ اسيمبليءَ آڏو ڌرڻو هڻي ويهي رهيا. اهو ڌرڻو ايڏو ته سگهارو هو، جو اسيمبلي ميمبرن کي ٻاهران ڪو پاڻي يا ماني نه پئي وڃي سگهي. ٽيننسي ايڪٽ قانون جي لحاظ کان وڏو ڪارنامو هو. هن قانون ۾ پهريون ڀيرو هاري ۽ زميندار کي زراعت ۾ برابر جو ڀائيوار مڃيو ويو هو. ٻج، ڀاڻ، ٻئي زرعي خرچ ۽ پيداوار جي ورهاست (بٽئي) بابت واضح طور تي قانوني فقرا موجود هئا. انهيءَ دور ۾ هاري ڪميٽيءَ جي انهيءَ ئي ڏهاڪي ۾ ڪامريڊ حيدر بخش، جتوئي سلطان احمد چانڊيو جي مقابلي ۾ بيٺو ته سندس ورڪ لاءِ پنجاب مان به حبيب جالب ۽ ٻيا ڪميونسٽ اڳواڻ پهتا هئا. جرئت مندي واري جدوجهد جي ڪري هاري سوال گهڻو اڀري آيو. ان دور ۾ چيني اڳواڻ چو اين لاءِ پاڪستان جي دوري تي آيو ته هن حڪومت کان فرمائش ڪئي، ته کيس ڪامريڊ جتوئيءَ سان ملايو وڃي.

1957ع ۾ هاري ڪميٽيءَ جي وڏي پيماني تي پهرين ڪانفرنس آرائين، تعلقو ڳڙهي ياسين ۾ ٿي، جيڪا هاري تحريڪ ۾ ’آرائين هاري ڪانفرنس‘ طور سڏي وڃي ٿي. هن ڪانفرنس ۾ شيخ اياز ۽ ان دور جي ڪراچيءَ ۾ پڙهندڙ شاگردن شرڪت ڪئي. ان دور ۾ سڄي سنڌ ۾ آفيسن ۽ ڪارڪنن جو نيٽ ورڪ صرف سنڌ هاري ڪميٽي وٽ هو، جيڪو ٻئي ڪنهن وٽ ڪونه هو. ڪامريد مولوي نذير حسين، محمد رمضان شيخ، نيڪ محمد فضلي، محمد عمر ٻوهڙو مک هاري ليڊر هئا، جيڪي اتر سنڌ واري علائقي ۾ پيا هلندا هئا. ان دور جي ٻي خاص ڳالهه اها هئي، ته هاري ڪميٽي سنڌ ۾ ڪم ڪندڙ سمورين پارٽين جو گڏيل مورچو هو. جي ايم سيد هجي يا الله بخش سومرو يا ٻيو ڪو اڳواڻ، اهو هارين جا مسئلا کڻندو هو. ان دور ۾ جيڪا به ڪانفرنس ٿيندي هئي، سا سنڌ اندر سياسي هلچل جو نئون سنگ بنياد بڻبي هئي. اهڙي ئي هڪ ڪانفرنس ۾ ڪامريد ڄام ساقيءَ کي سڄي سنڌ ۾ شاگرد تنظيم ٺاهڻ جي ذميواري ڏني ويئي هئي.

هاري جدوجهد جا ڪيترائي شهيد آهن. پٺائي انڙ، تعلقي ٽنڊي باگي جو هاري هو، زميندار سان بٽئي تي جهيڙو هلندڙ هو. مختيارڪار وٽ 10 جون 1953ع تي فيصلو ٿيو. 12 جون تي هو پنهنجي پٽ محمد ابراهيم سميت قتل ٿي ويو. هاري ڪميٽي جي دٻاءَ تي قاتل گرفتار ٿيا ۽ کين سزا پڻ آئي. خميسو خاصخيلي، ڳوٺ حاجي خاصخيلي ٽنڊي الهيار جو هاري هو. زميندار ساڻس زيادتيون ڪندو هو. هو ٻين هاري ورڪرن سان گڏ مختيارڪار وٽ شڪايتون کڻي ويندو هو. هاري ورڪرن جي هن گروپ تي زميندار جي ماڻهن حملو ڪيو، نتيجي ۾ پنجن ٻين هاري ورڪرن سميت هو زخمي ٿي پيو، بعد ۾ هو زخمن جو سور نه سهي گذاري ويو. غلام مصطفى عباسي 28 نومبر53ع تي قاتلاڻي حملي ۾ زخمي ٿيو ۽ بعد ۾ گذاري ويو. عزيز الله مجروح ڄاتل سڃاتل هاري ليڊر ۽ شاعر هو. 8 آگسٽ 62ع تي زميندارن گهر ۾ستل حالت ۾ کيس قتل ڪرايو. عزيز الله جي قبر تي هاري ليدرن نذير جتوئي، نيڪ محمد فضلي ۽ ٻين عهد ڪيو ته مجروح، جيستائين تنهنجو پلاند نه ڪنداسين، تيستائين ماٺ ڪري نه ويهنداسين. علائقي جي ماڻهن جو چوڻ آهي ته مولوي نذير جتوئي پوءِ اهو پلئه ڪيو. بختاور به بٽئي تحريڪ جي شهيد آهي. کيس تڏهن قتل ڪيو ويو، جڏهن هاري سڀ جهڏي ۾ ٿيل هاري ڪانفرنس ۾ شرڪت لاءِ ويل هئا. هاري ورڪر بالاچ بروهي کي نوابشاهه ويجهو شهيد ڪيو ويو.

کاٻي ڌر سان تعلق رکندڙ پراڻي ڪارڪن منصور ميراڻي جو چوڻ آهي ته جهڙي نموني هاري ڪميٽي جي ڪامريڊن سخت جدوجهد ڪئي، ڪٺن زندگي گذاري ۽ هڪ مشن کي اڳتي وڌايائون، ان موجب جيڪي ڪنهن بيماري وگهي به گذاري ويا، اهي به شهيدن جي کاتي ۾ اچن ٿا. مختلف دورن ۾ ڪم ڪندڙ هاري ليڊرن ۽ ڪارڪنن جي وڏي لسٽ آهي، پر ان مان چند چيده چيده اڳواڻن ۽ ڪارڪنن جا نالا هن ريت آهن، جن هاري ڪيمٽي جي مختلف دورن ۾ ڪم ڪيو. پهرين ۽ ٻئي دور جا هاري ليڊر پڙهيل لکيل ۽ عالم فاضل هئا. ڄيٺمل پرسرام، قادر بخش نظاماڻي، ڪامريڊ غلام محمد لغاري، غلام حيدر لغاري، عبدالرحمان عيساڻي، محمد عالم مڱريو، مير محمد ٽالپر، مولوي عزيز الله جروار، مولوي نذير جتوئي، عبدالقادر کوکر، عبدالقادر انڊهڙ، صوفي جانڻ چن، محمد هاشم گهانگهرو، قاسم پٿر، سليمان لاکو، محمد خان لاکو، ڪامريڊ محمد رمضان شيخ، غلام حسين سومرو، قاضي فيض محمد، ڪامريد ڄام ساقي، باقر سنائي، رئيس بروهي، مانڌل شر، عنايت ڌمچر، شاهه محمد امروٽي، حسين مگسي، مولوي شاهه محمد بنگلاڻي. اسي واري ڏهاڪي کانپوءِ غلام رسول سهتو، صالح بلو، غلام حسين شر، عثمان لغاري، احمد خان لغاري، دادا علي بخش، گلاب پيرزادو، محب پيرزادو، نبي بخش، همدرد ڦوٽو رستماڻي، محب نظاماڻي، اسماعيل قريشي، لالا شاهه محمد دراني، تاج مري، يار محمد جلالاڻي، الهه رکيو جلالاڻي، خدا بخش شاهه، پنهون زنئور، غلام قادر مرڙاڻي، منصور ميراڻي، مراد چانڊيو، حاتم چانڊيو، قاضي عبدالخالق، شاهمير ڀنگوار، حسين بخش جج، محمد عثمان شيدي، بقا بروهي، دين محمد انڙ، حاجي حسين جوڻيجو، ولي محمد انڙ ۽ اسماعيل کوسو شامل هئا. عوامي تحريڪ جي ٺاهيل ” سنڌي هاري تحريڪ“ ۾ فاضل راهو اهم ڪردار ادار ڪيو. جڏهن ته ٻين مکيه اڳواڻن ۾ علي سوڍو، قادر رانٽو، وشنومل، شير خان لنڊ، گل حسن ڪيڙانو اهم نالا آهن.

امداد قاضي جو چوڻ آهي ته 50ع واري ڏهاڪي ۾ هاري ڪميٽي طبقاتي تنظيم طور پنهنجو ڪردار ادا ڪرڻ شروع ڪيو. جاگيرداري ختم ڪرڻ ۽ پيداوار تي مالڪيءَ جو حق وٺڻ جا نعرا ڏنا ۽ ان حڪمت عملي تي ڪم ڪيو. قومپرستن جو نعرو هو ته ڪوڙا ڪليم ختم ڪيو. ڪميونسٽن ۽ ڪامريڊ جتوئيءَ جو موقف هو ته هر طرح جا ڪليم غلط آهن. ڪوڙا ڪليم ختم ڪرڻ جو مطلب اهو ته سچا ڪليم صحيح آهن، جيڪي انڊيا ۾ صاحب جائيداد هئا، سي هتي به صاحب جائيداد ٿين. هاري ڪميٽي شاهه عنايت صوفيءَ واري ان نعري کي ٻيهر جياريو.. ”جيڪو کيڙي، سو کائي“ ان معاملي ۾ سيد ۽ جتوئيءَ ۾ دوري پيدا ٿي. سٺ واري ڏهاڪي ۾ کاٻي ڌر سوويت يونين ۽ چين جي اختلافن سبب کاٻي ڌر ۾ ٿيل ورڇ سڄي دنيا وانگر هاري ڪميٽي کي به ورهائي ڇڏيو. هاري فرنٽ جي اڳواڻي ڪندڙ ڪميونسٽ ليڊر ڪامريڊ عزيز سلام بخاري چيني لائين اختيار ڪئي. نتيجي ۾ هاري ڪارڪنن جو ڳچ حصو سندس گروپ ۾ شامل ٿي ويو. هن گروپ طرفان ئي چمبڙ تحريڪ هلائي وئي، جنهن ۾ احمد خان لغاري ۽ ٻين ڪامريڊن اهم ڪردار ادا ڪيو.

چوٿون دور ڪامريد جتوئيءَ جي وفات کانپوءِ جو آهي. ڪامريد جتوئيءَ جي آخري ڏينهن ۾ ’شاگرد هاري مزدور رابطه ڪميٽي‘ جوڙي وئي. تن ڏينهن ۾ شاگرد تحريڪ گهڻو زور هئي ۽ مزدور تحريڪ به اڀريل هئي. هن اتحاد جو مقصد اهو هو ته هڪ ته سمورا پڙهيل طبقا گڏجي جدوجهد ڪن ۽ ٻيو اهو ته هارين کي به مزدورن ۽ شاگردن جي تحريڪ مان فائدو ملي. ڪامريڊ جي زندگي ۾ ئي سڪرنڊ ڪانفرنس رٿي وئي، پر سندس وفات سبب اها ملتوي ڪئي وئي ۽ڪجهه مهينن جي وقفي بعد ڪوٺائي وئي. هن ڪانفرنس ۾ ڄام ساقيءَ کي هاري ڪميٽي کي نئين سر منظم ڪرڻ لاءِ آرگنائزر مقرر ڪيو ويو. ڪميونسٽ پارٽي جي موجوده سيڪريٽري جنرل امداد قاضي جو چوڻ آهي ته جيتوڻيڪ هاري ڪميٽي جو رنگ وڌيڪ ريڊيڪل ٿيو، پر اها تنظيمي طور سڪڙجي وئي. سندس چواڻي ته ڪامريڊ ڄام جي ڏينهن ۾ نظرياتي رخ تي وڌيڪ توجهه رهيو. هاري ڪميٽي ماس موومينٽ نه بڻجي سگهي.وڏي پيماني ڪا تحريڪ نه هلي سگهي. ننڍيون ننڍيون تحريڪون هليون. ڪجهه پاڪيٽس ٺهيا، لاڙڪاڻي، ٻلهڙيجي، ۽ شهدادڪوٽ ۾ مضبوط پاڪيٽ ٺهيا. ايتري قدر جو هاري ڪميٽيءَ عرس سيلرو کي نادر مگسي جي مقابلي ۾ اميدوار بيهاريو، کروهي تعلقي ڏهرڪي ۾ ڪامريڊ مانڌل شر جي اڳواڻي ۾ مضبوط مرڪز ٿيو. نوابشاهه ۾ پير شهاب جي اڳواڻيءَ ۾ ۽ ٽنڊوالهيار ڀرسان پهاڙ لغاري ۽ گلاب لغاري ۾ به ڪجهه مرڪز ٺهيا. جامي چانڊيو جو چوڻ آهي ته ڪامريڊ جتوئيءَ جي وفات کان پوءِ عملي طرح هاري ڪميٽي جو وجود نه رهيو. اهو زرعي سوسائٽي جو الميو آهي ته وڏا ماڻهو آهن ته تنظيم ۽ تحريڪ ٺهي ٿي، نه ته ٿيو خير. جتوئيءَ بعد هاري قيادت ۾ ائين ڪو وڏو ماڻهو نه آيو. عوامي تحريڪ ”سنڌ هاري ڪميٽي“ جي نالي سان ڪجهه عرصو ڪم ڪيو، پر ضياءَ الحق جي دور ۾ ان ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏنو. گهڻو لاڙو قومي سوال ڏانهن ٿي ويو. ان کان علاوه هاري تنظيمون مختلف شڪلين ۾ ٺهيون، پر سرزمين تي موجود نه هيون. ضياءَ الحق کان پوءِ حقيقي معنى ۾ هاري تحريڪ ختم ٿي ويئي. ان جو ڪارڻ قومي سوال ۽ جمهوري سوال جو اڳتي اچڻ هو، جنهن کي کڻڻ وقت جي ضرورت به هئي ۽ سياسي پارٽين انهن ٻنهي سوالن کي اهميت به ڏني. بهرحال ضياءَ الحق خلاف تحريڪ ۾ هارين پنهنجو ڪردار ادا ڪيو.

سياسي ڪلچر ۽ ماحول جي تبديلي:

جي ايم سيد هاري ڪميٽي جي شروع واري ٻن دورن ۾ ڀرپور طريقي سان شامل رهيو، پر سٺ واري ڏهاڪي ۾ ۽ خاص طور تي ستر ۾ چونڊون هارائڻ بعد پنهنجي حڪمت عملي تبديل ڪرڻ جي نتيجي ۾ هن ٻيهر ڪڏهن هاري سوال جو ذڪر نه ڪيو. شروع واري دور ۾ سياسي ڌرين جي هاري سوال تي ڪابه چٽا ڀيٽي يا مقابلو نه هو، پر ستر واري ڏهاڪي کانپوءِ سياسي ڌريون هڪ ٻئي سان چٽا ڀيٽي ڪرڻ لڳيون. هر ڪنهن پنهنجي ڪميٽي يا محاذ الڳ ٺاهيو. سنڌ هاري ڪميٽي جو اڳوڻو جنرل سيڪريٽري صوفي حضور بخش جامي چانديو جي ان راءِ سان متفق ناهي، سندس چوڻ آهي ته سنڌ هاري ڪميٽي 80ع واري ڏهاڪي ۾ وڏو ڇال ڏنو، تڏهن ’هاري تحريڪ‘ کي نئون اوج مليو. ان جو سبب هارين ۾ ڪم ڪندڙ مختلف ڌرين جو هڪ دفعو وري گڏجي ڪم ڪرڻ هو. ان دور ۾ سئو کان وڌيڪ جلسا ٿيا. هارين جون جدوجهدون هليون، جيڪي ڪامياب به ويون. بعد ۾ وري انهن گروپن جي وچ ۾ اختلافن سبب ٽوڙ ڦوڙ ٿي ۽ هاري ڪميٽي ڪمزور ٿي وئي. سندس چواڻي ته جيڪڏهن پاڻ ارپيل قيادت هجي ۽ کاٻي ڌر جي مکيه گروپن جي حمايت هجي ته هاري ڪميٽي ٻيهر سرگرم ۽ فعال ٿي سگهي ٿي.

هاري ڪميٽي جون حاصلات:

ون يونٽ ٽوڙ تحريڪ کي ڳوٺن تائين کڻي وڃڻ،

روشن خيال فڪر، سياسي سجاڳي ۽ تنظيم ڪاري ذريعي ننڍيون ننڍيون لڙايون لڙڻ، هاري ڪميٽي جي اهڙي حاصلات آهي، جنهن مجموعي طور سنڌ جي ٻهراڙين ۾ جاڳرتا آندي. ان جاڳرتا جو کٽيو ذوالفقار ڀٽي کاڌو. ان کان علاوه هاري ڪميٽي جون پنج ٻيون حاصلات آهن، جيڪي اهم آهن.

1. سنڌ ٽيننسي ايڪٽ منظور ڪرائڻ

2 .ڪوڙن ڪليمن کي روڪڻ

3. بئراج جون زمينون ڌارين جي بدران مقامي ماڻهن کي ڏيارڻ

4 .زرعي پيداوار جي اڌ بٽئي

5. هارين جون بيدخليون روڪائڻ

انهن پنجن ئي حاصلات لاءِ هاري ڪميٽي ڪامريد حيدر بخش جتوئيءَ جي اڳواڻي ۾ جامع حڪمت عملي سان لڳاتار جدوجهد ڪندي رهي. دراصل هر حاصلات جي الڳ الڳ تحريڪ پڻ هئي.

ڪامريڊ جتوئي هڪ بي ڊپو، برجستو اڳواڻ هو. سندس حڪمت عملي هميشه گهڻ پاسائين هوندي هئي. يعني قانوني ويڙهه به وڙهندو هو، احتجاج، جلسا، جلوس به ته وري ٻين پارٽين سان لابنگ به ڪندو هو ته جيئن هن مطالبي جي ٻين وٽان به حمايت ملي سگهي. جيتوڻيڪ پيداوار جي ذريعن ۾ تبديلي آئي آهي. لوئر سنڌ ۽ لاڙ ۾ ڪمند ۽ ٻيا ڪيش ڪراپ وڏي پيماني تي ٿيڻ ڪري زرعي مزدور پيدا ٿيو آهي. هن وقت به معاشي طور تي سڄو نزلو هاري تي ڪري ٿو. دڪاندار، وڏو واپاري، ڪارخانيدار، سرڪاري يا خانگي ملازم پنهنجو سمورو بار عام حالتن ۾ توڙي معاشي بحران جي صورت ۾ هاريءَ تي وجهي ٿو، ان ڪري هاريءَ جي حالت خراب آهي. ’هاري سوال‘ رياست ۽ سياست ٻنهي جي ايجنڊا مان گم آهي. ڪجهه اين جي اوز هاري معاملن تي ڪم ڪن ٿيون، پر اهي حقيقي هاري تنظيمون ناهن. اهي Issue based معاملا کڻن ٿيون. ان کي انساني حقن يا وري پورهيت جو سوال ڪري کڻن ٿيون. در اصل هي سماج جو طبقاتي ۽ سياسي سوال آهي. اڻ برابريءَ جو سوال آهي. اين جي اوز هن معاملي کي اشو طور کڻن ٿيون، جيڪو وقتي رليف يا فرسٽ ايڊ طور ڪم ڏي ٿو. پر ان کان مٿي نه انهن جي صلاحيت آهي، نه ارادو، نه vision.هي سياسي ۽ طبقاتي سوال آهي، جيڪوسياسي پارٽين کي ئي کڻڻ گهرجي.

  May 21, 2013 ·( ڪاوش مان ورتل)

آرسي مئگزين

آرسي مئگزين  

هفتوار نيوز مئگزين ’-آرسي-‘، سهيل سانگي جي ادارت ۾ ڪراچيءَ مان شايع ٿيندڙ پهريون سنڌي نيوز ميگزين هو. 1994ع جي پهرين ٽماهي ۾ شروع ٿيو ۽ 1995ع ۾ مالي بحران ۽ سرڪاري دٻاءُ سبب رسالي جي -اشاعت- -بند- ڪرڻي پئي. -آرسي- جي -ٽيم- ۾ خدا بخش ابڙو، عاجز -جمالي-، رحيم بخش -برق- ۽ زاهد ميراڻي شامل هئا. هي پهريون سنڌي مئگزين هو، جنهن ۾ ڇپجندڙ هر رپورٽ ۽ مضمون تي لکندڙ کي ادائيگي ڪئي وئي، هڪ سال جي عرصي ۾ ڪيترائي اهم انٽرويو، پروفائيل ۽ تحقيقي رپورٽون شايع ٿيون، -جن- تي سياسي، ادبي حلقن ۾ وڏو 

چوٻول ٿيو 

http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A2%D8%B1%D8%B3%D9%8A%20(%D9%85%D9%8A%DA%AF%D8%B2%D9%8A%D9%86)

هفتيوار ”-بيداري

 ٽائيٽل ؛ بيداري   شاخ : اخبار

بيداري: هفتيوار ”-بيداري-“ کاٻي ڌر جي نامياري سياستدان ۽ هاري اڳواڻ ڪامريڊ غلام لغاريءَ ميرپور خاص مان 1969ع ۾ -جاري- ڪئي. جيڪا لوڏن لمن جي باوجود ڪنهن نه ڪنهن شڪل ۾ -جاري- رهي. هن هفتيوار جو گهڻو تڻو مواد سياسي، ثقافتي ۽ هارين جي حقن جي -باري- ۾ هوندو هو. هن جو پبليشر، -ايڊيٽر-، ڪامريڊ پاڻ هو.، جيڪا سچائي پريس، سچائي منزل مان ڇپبي هئي. 1977ع ۾ ملڪ ۾ مارشل لا لاڳو ٿيڻ ۽ ذوالفقار علي -ڀٽي- کي ڦاسي جي سزا ٻڌائڻ بعد ملڪ ۾ خاص ڪري سنڌ ۾ احتجاج ٿيو ۽ پريس تي پابنديون لڳيون. ضياءُ -الحق- ڪيترين ئي اخبارن ۽ رسالن جا ڊڪليئرشن رد ڪيا. تڏهن ڪامريڊ لغاري پنهنجي ٻنهي هفتيوار -اخبار- ’-بيداري-‘ ۽ ’سچائي‘ جا ڊڪليئريشن دوستن کي ڏنا ته جيئن اهي عوام جو آواز اٿاريندا رهن. 1978ع ۾ ”-بيداري-“ حيدرآباد جي دوستن جي -ٽيم- کي ڏني ويئي، 

جن- ۾ علي حسن ۽ سهيل سانگي شامل هئا. ”-بيداري-“ جا رسالي جي سائيز ۾ اڃا 12-10 پرچا شايع ٿيا هئا ته حيدرآباد واري رابطه آفيس تي پوليس چڙهائي ڪئي ۽ اتي پيل سمورو سامان ضبط ڪيو. ٻن ڏينهن بعد حڪومت ڊڪليئريشن رد ڪرڻ جونوٽيفڪيشن -جاري- ڪيو.

http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%8A

A Glance at Journalistic Scenario of Nasarpur

A Glance at Journalistic Scenario of Nasarpur

Assignment Submitted to:

Sir Sohail Sangi

Prepared by:

Samani Abro(86)

Umbreen Abro(114)

B.A.Hons: (Part III)

Mass Communication

University of Sindh

INTRODUCTION

        Here we will go through the social scenario of Nasarpur regarding its journalism period. We will try to cover some historical an well as some present aspects, something about its press club, newspapers, journalists who worked and are working.

PROFILE OF THE AREA

             Nasarpur has a strong historical importance. It serves Pakistan with producing major cultural items i.e.  Kashi,China Tiles,Khess,Qaleen etc

With talking about its journalistic history we can say that it always remain city of those people remained very much interested in literature and journalism.

 

JOURNALISTS OF NASARPUR

  

Ismail bhanoon

Faiz Memon

Kabeer Shad Abbasi

Gul Daudpota

Mamtaz Dars

Muhammad Ashraf Sammoo

Khadim Ghirano

R.B.Memon

Nazir Bhanoon

Nazir Bhanoon

Saahir Aijaz Abro

Fayyaz Abro

Saleem Gul Abro

Tariq Abro

Farooq Abro

Ahsan Danish Samoo

Muhammad Bachal Qureshi

Muhammad Alam Kakepota

Shakkel Siddiqui                                           

Mir Zulifqar Daudpota

THE MOST INTERESTING POINT

                        The most interesting fact is there that there is no late journalist in Nasarpur journalistic era. All people who worked in past, still they are serving.

STORY OF PRESS CLUB

                   It was 1982 when Press Club of Nasarpur started working, with the struggle of Faqeer Ismail Bhanoon, who was work9ing in “Aftab”newspaper as a composer. He was the first president of Press Club Nasarpur who was elected by other journalists.

                 In the initial period Media was not such powerful. There was a little number of newspapers like some one said that there were come only 80 copies of “Aftab” on daily bases. Means people had less awareness about journalism. In that period “Faqeer Ismail Bhanoon” brought awareness and after him “Kabeer Shad Abbasi”(Jang) and “Gul Daudpota”(Sindh News,Pegham-e-Sindh) worked in journalism.

                    There was a little number of journalists and journalist had great importance like a high profile job. If journalist was giving news for publishing which was about a high class person then that feudal etc used to come to journalist family etc for complain.

                  The “Sajjada Nasheen”of Syed Family “ Sayyed Mureed Ali Sha Rizwi” helped Press Club. In fair of “Misri Shah” when “Director General Information Durr Myhammad Kamal” came at visit, he took special interest in forming Press Club. When “Syyed Mureed Ali Shah” was M.P.A, he gave 10,000Rs: as Fund to the Club. In that period Press Club was holding elections, which was beign helb on “Cots”, due to not having an office for Press Club. “Saleem Gul Abro” was the President of Club and he had personal contact with “Mureed Ali Shah”. “Raees Allah Bakhsh Magsi after that also gave Rs 10,000: as help to Club.

                In the period of Syed Abid Hussain Rizwi who was a chairman, journalists succeed to get an office for Club. “Ashraf Sammoo” as “General Secretary” was used to be in contact with high management. “Muhammad Khan Khadim Ghirano” also helped him for those concerns. “Khadim” has a good profile in the world of journalism and also literature in Nasarpur. He was also “General Secretary” of Club.

                After him, “Sahir Aijaz Abro” remained President of Club seven times. After that “Gul Daudpota” three times served as President. Fayyaz Abro also remained president of Press Club five times. From his family, his cousins “Tariq Abro”and “Farooq Abro” also worked as journalist. In that period “Ahsan Danish”(Ibrat) and “Muhammad Bachal Qureshi”(Hilal Pakistan) played a good role in Nasarpur Journalism. We will share here an interesting thing that “Bachal Qureshi” gave a news to “Hilal Pakistan” and it published a cartoon on that news. That took great popularity in town.

                    Still Press Club held elections. The due date of every year for the election is 31^st of  Dedcember. In the recent era Sahir Aijaz Abro, Muhammad Alam Kakepota, Ashraf Sammoo, Kabeer Shad Abbasi, Shakil Siddiqui, Faiz Muhammad Memon, R.B.Memon, and Gul Daudpota are working for the betterment of Nasarpur journalism.

ACHIEMENTS AND STRUGGLE

                     Many journalist/reporters got “Misri Shah” awards and certificates. In initial period of journalism in Nasarpur journalist worked to arise many hot issuses of Nasarpur , even Murder cases in which Feudals and “Dakoo” were the opposing parties.

                     With the help of”Ismail Bhanoo” “Gul Daudpota”after taking permission from “Syed Mureed Ali Shah” Dail “Aftab” could publish Special Edition of “Aftab” on”Misri Shah”. In newspaper”Mahran” “Khadim Ghirano” written periodical piece named “Goongay Ja Gufta”. In that he arise many issues of Nasarpur on Sindh level. We shared you above an interesting point that how “Hilal Pakistan” took notice of a news of Nasarpur and even published cartoon on that.

                    Journalists took interest in social issues and worked for t hat also. Here they remained interested in literature also. Well, the social issues which raised with their struggle and the projects which started and completed successful with their contribution, they were:

By_Pass Road of Nasarpur

Digital Telephone

High School Building

Girls College

Ceramic centre of Sindh Small Industries

Wood Working Centre(of Sindh Small Industries)

Hand made Carpet Centre(of Sindh Small Industries)

 Changing of Electricity Wires and Pools

Different Transfarmers foir different Wards (areas)of Nasarpur

                     Mir Zulifqar draw attention of Department of Health on the issue of “Cholera” disease. Abdullah Daudpota raised many issues of town on Sindh Level.

                    

                     Journalists even are not getting their deserved value in the city but still they are working with their spirit, they have no any degree of journalism but they are serving just with the ambition, with curiosity of searching information and bring it for others, with the spirit of finding knowledge and make avail;ble to others.

NEWSPAPERS IN NASARPUR

There is no local newspaper, but here people are great fonder of reading newspapers. Mostly the newspapers which have a good number of readers, here are:

Kawish

Koshish

Sindhu

Ibrat

Sobh

Khabaroon

Sham

Aas

Jang

Nawae Waqt

Riyasat

Jurrat

Express

Gate Way

Dawn,etc

CONCLUSION

        

              Though the people of Nasarpur are highly influenced fron literature etc, and many magazines on a little level, published here, but still there is a great need to aware people for journalism, journalists, their importance and their role.

writing pieces of MC-2k10 posted by Aisha Jamali

writing pieces of MC-2k10 posted by Aisha Jamali

 Aisha Jamali posted writing pieces of her batch MC-2k10 on this link in 2012-13

http://prettyjamali.blogspot.com/search?updated-min=2012-01-01T00:00:00-08:00&updated-max=2013-01-01T00:00:00-08:00&max-results=21&view=classic

Roshni- MC2k12

http://weeklyroshnii.blogspot.com/search/label/English_pieces

Sindhi Pieces Roshni- MC2k12
http://weeklyroshnii.blogspot.com/search/label/Sindhi_Pieces

http://weeklyroshnii.blogspot.com/search/label/Urdu_Pieces